همایش ملی مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، علم و فناوری
پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی با هدف «پژوهش در زمینه های فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی و توسعه و ارتقای علوم انسانی و اجتماعی» تأسیس شده است. ایده اولیه نیاز به تأسیس پژوهشکده‌های مستقل در حوزه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با تأکید بر نیازهای علمی دانشگاهی کشور، از تحقیقات و مطالعاتی به دست آمد که در دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انجام شد. نیاز به انجام پژوهش‌ها و مطالعاتی که هدف آنها ارائه نظریه، ایده و راهبرد به نظام تصمیم‌گیری باشد، همچنین، ضرورت ارتباط پیاپی با صاحبنظران و نخبگان و تداوم فعالیت مرکزی برای تحلیل و نظریه‌پردازی درباره آموزش عالی ایران، سبب تأسیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی گردید.
بر این اساس، در جلسه ۱۳۸۲/۰۷/۱۲ شورای گسترش آموزش عالی با تأسیس پژوهشکده با ساختار چهار گروه مطالعات آینده‌نگر، مطالعات اجتماعی، مطالعات زنان و مطالعات فرهنگی موافقت اصولی و در تاریخ ۱۳۸۲/۰۸/۱۹ موافقت قطعی صورت گرفت و با ابلاغ مصوبه مربوط، راه‌اندازی پژوهشکده از سال ۱۳۸۳ وارد مرحله اجرایی شد. پژوهشکده دارای کمیسیون دائمی و هیئت امنای مستقل است؛ اساتید و پژوهشگران حوزه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاهها و مراکز پژوهشی، کشور مهمترین منبع تولید آثار علمی و پژوهشی پژوهشکده است. شورای پژوهشکده، مهمترین رکن تصمیم‌گیری پژوهشی پژوهشکده است که متشکل از ۹ تا ۱۱ عضو (با حداقل دو عضو بیرونی) است. جشنواره بین‌المللی فارابی نیز یکی دیگر از بخش‌های پژوهشکده است که ساختار علمی و اداری خاص خود را دارد.
حوزه‌های فعالیت
- پژوهش در حوزه مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، علم و فناوری؛
- مطالعه آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه و آموزش عالی؛
- مطالعه در حوزه سیاستگذاری فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی؛
- توسعه کانون‌های تفکر در حوزه مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی و توسعه علمی؛
- آیندهنگری دانشگاه و شناخت نیازهای جدید آموزش عالی در حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی؛
- شناخت و بسط روش‌های توسعه علمی و مطالعات میان رشته‌ای؛
- پژوهش در حوزه فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران.
گروه‌های پژوهشی
پژوهشکده دارای چهار گروه پژوهشی است که هر یک دارای شورای علمی مستقل هستند. اعضای شورای گروه‌ها، ترکیبی از اعضای هیئت علمی پژوهشکده و اساتید مدعو است. مهمترین مأموریت و حوزه فعالیت شورای گروه‌ها بررسی اولویت‌های پژوهشی گروه‌ها و بررسی فرایند طرح‌های موظف اعضای هیئت علمی و طرح‌های پیشنهادی پژوهشگران بیرونی است. جلسات شورای گروه‌ها معمولاً به صورت دو هفته یک بار برگزار می‌گردد. گروه‌های پژوهشی عبارتند از:
مطالعات آینده‌نگر
گروه مطالعات آینده‌نگر با رویکرد آینده‌پژوهانه جهت شناسایی، بررسی و تحلیل چالش‌های پیشروی آموزش عالی ایران تشکیل شده است. هدف گروه، در سه زمینه از راه مأموریت‌های ذیل محقق می‌شود: ترسیم افق‌های پیشروی دانشگاه و آموزش عالی؛ تهیه گزارش‌های راهبردی و سیاست‌پژوهانه و مطالعات فناوری اطلاعات و فضای مجازی.
مطالعات اجتماعی
گروه مطالعات اجتماعی با هدف تمرکز بر پژوهش و مطالعه اجتماعی علم و آموزش عالی تشکیل شده است. پژوهشهای انجام شده در این گروه به مطالعه مسائل اجتماعی دانشگاهها و نهادهای آموزش و پژوهش علم، شرایط اجتماعی تولید و مصرف علم و معرفت در ایران می‌پردازد و تلاش می‌کند چالش‌های اجتماعی نظام آموزش عالی را شناسایی نماید.
مطالعات زنان
گروه مطالعات زنان با اتخاذ رویکردی جنسیت محور به مسائل زنان در ایران و با توجه به ضرورت عدالت جنسیتی در نظام آموزش عالی ایران تشکیل شده است. هدف گروه، تحول وضعیت زنان در نسبت با آموزش عالی و ترویج و نشر یافته‌های پژوهش در این زمینه است که از راه مأموریت‌های ذیل محقق می‌شود: پژوهش درباره مسائل جنسیتی؛ جاری‌سازی رویکرد جنسیتمحور در پژوهشهای آموزش عالی؛ سیاست‌پژوهی برای بهبود جایگاه زنان در آموزش عالی، و فراهم آوردن زمینه‌های بازشناسی فعالیت‌های علمی زنان.
مطالعات فرهنگی
گروه مطالعات فرهنگی با هدف پژوهش و مطالعه در موضوعات فرهنگی علم و آموزش عالی و نیز مطالعه موضوعات وابسته به حیات علمی و دانشگاهی با رویکرد فرهنگی شکل گرفت. این هدف از طریق تحلیل زیست‌بوم و مسائل فرهنگی و تغییرات فرهنگی دانشگاه و دانشجویان، بررسی و سنجش تولید و مصرف فرهنگی و الگوی تحصیل و فراغت در دانشگاهها و ارائه راه‌حل‌ها و پیشنهادهایی برای بهبود آنها پی گرفته می‌شود.
برنامه‌های پژوهشی
پژوهشکده دارای چند برنامه ثابت و سالانه است که در ابتدای هر سال و در راستای وظایف، مأموریت‌ها و اهدافش تدوین و اعلام می‌شود. تمام پژوهش‌ها، مقالات و نشست‌های اعضای هیئت علمی بر اساس این برنامه‌ها سامان می‌یابد. برنامه‌های پژوهشی پژوهشکده در چند سال اخیر به قرار زیر است:
- آینده دانشگاه و دانشگاه آینده؛
- زندگی دانشگاهی؛
- زنان و آموزش عالی؛
- تغییرات فرهنگی و دانشگاه؛
- ابعاد فرهنگی و اجتماعی بین‌المللی شدن آموزش عالی؛
- مطالعات فرهنگی و اجتماعی کلاس درس دانشگاه‌های ایران؛
- مطالعات میان‌رشته‌ای و تدوین میان‌رشته‌ای‌های دانشگاهی؛
- توسعه و تحول در علوم انسانی.
